W wyjazdach na wolontariaty zagraniczne – nawet na krótki okres wakacji – ważny jest nie tylko dobór programu i organizacji, ale i nasze podejście. Poświęcając swój czas, energię i często pieniądze, zależy nam, aby nasze działania okazywały się jak najbardziej efektywne. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, które pomogą nabrać odpowiedniego nastawienia.
1. Szanuj lokalną kulturę
1. Szanuj lokalną kulturęOdbywając wolontariat w innym kraju, często elementem przygody jest samo zetknięcie się z inną kulturą. Nie zawsze jednak ją znamy i rozumiemy motywy zachowań i wartości danej społeczności. To zupełnie naturalne. Warto się z nimi zapoznać przed, albo na samym początku przyjazdu, aby nikogo nie urazić niechcący swoim zachowaniem. Czasem warto też ugryźć się w język przed udzielaniem porad czy osądów, które mogą być sprzeczne z lokalnymi wartościami (przykłady: kwestionowanie metod wychowawczych, hierarchii społecznej, itp.). Mimo najlepszych intencji, tego typu opinie mogą nie przynieść nic dobrego. Dlatego tak ważna jest szeroko pojmowana edukacja globalna, która pomaga zrozumieć zależności i siły kształtujące globalne Południe, a także szerzenie postawy pełnej wzajemnego szacunku i poczucia równości.
2. Pomagaj dzieciom poprzez wspieranie ich opiekunów
Wiele programów wolonturystycznych jest zorientowanych na pracę wolontariusza z dziećmi. Nasze działania mogą być bardziej owocne, gdy skoncentrujemy swoje działania na usprawnianiu pracy zespołu danej organizacji – to ona najlepiej zna potrzeby swoich podopiecznych, sprawnie prowadzi z nimi działania na co dzień, cieszy się ich szacunkiem. Dzięki takiej formie współpracy, poznasz też lepiej zasady funkcjonowania organizacji i będziecie mogli się uczyć od siebie nawzajem.
Spędzanie dużej części swojego czasu z samymi dziećmi pozwala z jednej strony na nawiązanie z nimi więzi, ale niestety często kończy się to poczuciem porzucenia u dziecka. Dzieci nie rozumieją bowiem, dlaczego wolontariusze, okazujący im dużo czułości i uwagi, z czasem je opuszczają. Może to mieć szereg daleko idących konsekwencji, o czym więcej mówił nasz psycholog.
3. Nie naciskaj na wprowadzanie swoich rozwiązań
Będąc wolontariuszem warto wychodzić z inicjatywą i pomysłami. Starajmy się jednak nie podważać zdania czy decyzji stałych pracowników danej organizacji, nawet jeśli się nie do końca z nimi zgadzamy. Wolontariat z idei zakłada bowiem pracę na rzecz innych w ramach danej działalności, nie zaś robienie wszystkiego „po swojemu”. Jeśli masz obiekcje albo sugestie co do wykonywanych przez siebie działań, nie bój się otwarcie o tym porozmawiać i zapytać o motywy drugiej strony. Jeśli pewne aspekty dalej Cię trapią, pogłęb poszukiwania odpowiedzi poza obszar swojej organizacji. Jeśli odkryjesz, że organizacja z którą współpracujesz działa w szkodliwy dla dzieci sposób, zawsze warto rozpatrzeć znalezienie innej.
Częstym problemem jednak jest to, że zagraniczni wolontariusze wprowadzając własne rozwiązania uważając, że „wiedzą lepiej”, choćby dlatego, że przyjechali z bardziej rozwiniętego kraju. Takie podejście opiera się na (często podświadomym) wyobrażeniu „nas” (przybyłych z bardziej uprzywilejowanych regionów) jako sprawczych, kompetentnych i „ich” (lokalnej ludności) jako bezsilnych, nie umiejących pomóc sobie samym. Taka postawa pokazuje pewną dozę braku szacunku, poczucia równości i wiedzy na temat organizacji z którą pracujemy – trudno więc, żeby sprawiła, że nasze działania przyniosą jakikolwiek pozytywny efekt, poza podbudowaniem poczucia własnej wartości.
4. Bądź otwarty na krytykę
Nowe otoczenie, nowe wymagania, inny krąg kulturowy – jest wiele czynników, które mogą wpłynąć na Twoją pracę i jej odbiór. Jako wolontariusz na pewno będziesz dokonywać największych starań, ale czasem warto się upewnić, czy organizacja jest z Ciebie tak zadowolona jak byś chciał, i czy nie ma dla ciebie jakiś dodatkowych wskazówek. To one właśnie mogą wzbogacić Twoje kompetencje i pomóc się doskonalić.
5. Dbaj o stosowny ubiór
Upał – to on często towarzyszy podróżom i wolontariatom w krajach globalnego Południa. Warto jednak pamiętać o tym, że w wielu z nich wskazane jest zakrywanie takich części ciała jak ramiona czy nogi (bez względu na płeć). Nie chcemy przecież nikogo gorszyć swoim strojem – wolontariat jest w końcu formą pracy, a obowiązujący strój nie powinien przypominać tego, który zakładamy na plażę. W przypadku wątpliwości co do ubioru, zapytaj członków zespołu, z którym pracujesz, albo dyskretnie przyjrzyj się co cechuje stroje, które zakładają do pracy. Czysty, skromny i schludny strój nigdy nie może zostać źle odebrany.
6. Traktuj swoje zadania poważnie
Organizacje przyjmujące wolontariuszy mierzą się często z problemem, jakim jest egzekwowanie od nich pewnych zadań. Z jednej strony powierzają wolontariuszem często odpowiedzialną pracę, z drugiej zaś, wolontariusze wykonują ją za darmo.
Staraj się pracować tak, jakbyś pracował za pieniądze: bądź punktualny, traktuj pracę innych poważnie, angażuj się w wykonywane przez siebie zadania. Żadna organizacja nie będzie czerpała korzyści z pracy wolontariusza, który się nie przykłada do powierzanych mu obowiązków. Tobie też nie przyniosą one przecież satysfakcji. Jeśli chcesz więcej czasu poświęcić na zwiedzanie czy odpoczynek, porozmawiaj z organizacją na temat czasu wolnego – na pewno uda Wam się znaleźć jakiś kompromis i ułożyć zadania tak, abyś mógł je realizować i poznać kraj. Jeśli sam wolontariat przestał Ci odpowiadać, po prostu zrezygnuj. Otwarta rozmowa i zmiana planów, może być lepszym rozwiązaniem niż przymuszanie się i niedokładne podejście do obowiązków. Jeśli zdecydujesz się na poznawanie danego kraju tylko od strony turystycznej, warto pamiętać o tym, że samo zwiedzanie w duchu odpowiedzialnej i etycznej turystyki jest już pewną formą wywierania dobrego wpływu.
7. Bądź powściągliwy w generalizowaniu
Współpraca rozwojowa jest jednym z największych wyzwań współczesnego świata. Sieć złożonych zależności społecznych, gospodarczych i politycznych jest skomplikowana, a realna ocena sytuacji danej społeczności niezwykle trudna. Choć próba kategoryzacji i zrozumienia otaczającej nas rzeczywistości jest naturalna, łatwo wpaść w pułapkę powierzchownej oceny i generalizacji. Wolontariat daje nam możliwość zobaczenia pewnych problemów, lokalnego stylu pracy itp., jednakże nie jest to wystarczający grunt, aby na tej podstawie diagnozować problemy całego kraju.
8. Przeanalizuj swoje motywacje i przemyśl priorytety
Dlaczego chcesz jechać na wolontariat? W celu przeżycia przygody? Nauczenia się czegoś nowego? Niesienia pomocy? Jeśli to ostatnie, jakie masz do tego kompetencje? Czy w Polsce zostałbyś dopuszczony do podobnych działań? Motywacje wolontariuszy są różne, łatwo jednak wpaść w podświadome poczucie sprawczości i tego, że nasza pomoc może być niezbędna. Jak zauważa koordynatorka wolontariatu Kalina Czwarnóg: Chęć niesienia pomocy przez wolontariuszy wiąże się często z zainteresowaniem osobistymi historiami i dramatami potrzebujących, a to potrafi być bardzo zgubne. Niektórzy wolontariusze sprawiają wrażenie, jakby ich celem było poznanie smutnych i rzewnych opowieści, aby potem mieć co opowiadać. Pytanie brzmi: czy odbywasz wolontariat po to, aby ci się ludzie zwierzali, czy po to aby działać? (czytaj więcej).
9. Pomagaj tam gdzie mieszkasz
Wartości wolontariatu są uniwersalne – zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Jeśli marzysz o dalekim wyjeździe, spróbuj najpierw zaangażować się w jakiś wolontariat tam gdzie mieszkasz. Pomoże Ci to wykształcić właściwe postawy, poznać swoje mocne i słabe strony, sprawdzić w jakiej formie wolontariatu odnajdujesz się najlepiej i w efekcie, być efektywniejszym wolontariuszem, gdy wyjedziesz już zagranicę.
10. Zdobądź wiedzę
Przed wyjazdem, a nawet już przed wyborem projektu wolontaryjnego, daj sobie trochę czasu (nawet kilka miesięcy) na zgłębienie problemów kraju, do którego chcesz jechać oraz na zdobycie wiedzy z zakresu edukacji globalnej, współpracy rozwojowej, pomocy humanitarnej etc. Porządne przygotowanie pomoże Ci lepiej zrozumieć realizowane działania, ominąć niektóre „faux pas”, lepiej wdrożyć się w pracę, jak i szybciej złapać kontakt z lokalną społecznością. Będąc na miejscu będzie Ci też łatwiej zrozumieć lokalne zależności w kontekście współpracy rozwojowej.
Opr. Alicja Kosińska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported.
